Türkiye’nin kömür kaynaklı elektrik üretimi 2023 yılında 118 TWh ile tarihi zirveye ulaştı. Bu üretim ile Türkiye, Polonya’yı geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Kömür üretimindeki bu artış, ithal kömür kullanan elektrik santrallerinden kaynaklandı.
Ağustos 2022’de uygulamaya giren AB’nin Rus kömürüne karşı ithalat yasağından sonra, kömür fiyatları doğalgazdan daha fazla düşerek doğalgazın elektrik üretiminde kömüre karşı maliyet avantajını kaybetmesine neden oldu. Bunun sonucunda, doğalgazdan elektrik üretimi Türkiye’de geçtiğimiz iki yıl üst üste düşerek son dört yılın en düşük üretimine geriledi. Diğer yandan kömürden elektrik üretiminin toplam üretimdeki payının %36’ya yükselmesi Türkiye’nin elektrik üretimi kaynaklı karbon salımlarını artırdı.
İlk kez Türkiye, Polonya’yı kömürden elektrik üretiminde geçerek Avrupa’da ikinci sırayı aldı. Türkiye 2023 yılında 118 TWh kömürden elektrik üretimi gerçekleştirerek neredeyse Almanya’nın 121 TWh’lik değerini yakaladı. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. 2013 yılında Türkiye ve AB’nin kömür kaynaklı elektrik üretimi, toplam elektrik üretimi içerisinde yaklaşık %25 paya sahipti. 2023 yılında bu oran AB’de %12 ile rekor düşük düzeye ulaşırken Türkiye’de %36’ya yükseldi.
Kömürden elektrik üretimi yükselişinde itici güç ise ithal kömür kaynaklı gerçekleşti. 2023 yılında ithal kömürün hem toplam elektrik üretimi içerisindeki payı (%22) hem de üretimi (72 TWh) tüm zamanların en yüksek değerlerine ulaştı. Elektrik üretimi amaçlı kömür tüketiminde ithal payı %60’a yükselirken bu kömürün %73’ü Rusya’dan ithal edildi. Elektrik üretimi için ithal kömüre toplam 3,7 milyar Dolar ödendi.
Türkiye’nin elektrik üretimi 2023 yılında 322 TWh olarak gerçekleşirken toplam üretimin %36’lık kısmı kömür yakıtlı termik santrallerden geldi. 2023’te ithal kömürden 72 TWh elektrik üretilerek toplam elektrik üretimi içerisindeki ithal kömür payı %22 ile rekor düzeye ulaştı. Aynı zamanda bu üretim miktarı 2022’de ulaştığı rekor olan 63 TWh değerini geçerek Türkiye tarihinde yıllık ithal kömürden üretilen elektrik miktarını da rekora taşıdı. 2022 yılı içerisinde devreye giren ithal kömür yakıtlı Hunutlu Termik Santrali bu üretime tek başına 10 TWh’lik katkı sundu.
Kömürden elektrik üretimi artmaya devam ederken, kömürdeki ithal payı da artışını sürdürüyor. Türkiye’de kömürden elektrik üretimi ilk kez 2015’te yerli kömür yerine ithal kömür ağırlıklı gerçekleşmişti. 2023’te kömürden elektrik üretiminde ithal payı %60’a ulaşırken ithal kömür yakıtlı santraller yerli kömür santrallerine göre %50 daha fazla elektrik üretti. Son on yılda ithal kömürden üretilen elektrik miktarı iki katına çıkarken yerli kömürden elektrik üretiminde %12 artış görüldü.
Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelini hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor.
Türkiye, yenilenebilir enerji kurulumlarını hızlandırarak ithal yakıtlara olan bağımlılığını azaltabilir. Yüksek güneş ve rüzgar enerjisi potansiyeli göz önünde bulundurulduğunda Türkiye, ithal kömürde yaşanan yükseliş eğilimini tersine çevirebilir ve temiz enerji dönüşüm hedeflerine ulaşabilir.
Kaynak: https://ember-climate.org/tr/analizler/ara%C5%9Ft%C4%B1rma/turkiye-elektrik-gorunumu-2024/
31/05/2024